林允《斗破苍穹》剧组庆生 导演率众演员送惊喜

?mperatoriya Romê 百度 中华民族的文化在台湾就像一盆精致的盆景，而李敖需要的是一块广袤的土地。 Senatus Populusque Romanus Imperium Romanum Βασιλε?α ?ωμα?ων, Basileía Rōmaíōn
← 27 b.z. — 476/1453
Al N??an
Di sala 117ên pi?t? zay?nê de
Agahiyên gelemper?
Rêveber?		Otokras?
Paytext		Roma Konstant?nopol?s
Ziman		Lat?n? Yewnan?
D?n
TBH		{{{tbh}}}
TBH/sal		{{{tbh kes}}}
Dirav		{{{dirav}}}
Dem		{{{dem}}}
N??ana ?nternetê		{{{n??ana ?nternetê}}}
Kd. telefonê		{{{koda telefonê}}}
{{{agah?gelemp1 sernav}}}		{{{agah?gelemp1}}}
{{{agah?gelemp2 sernav}}}		{{{agah?gelemp2}}}
{{{agah?gelemp3 sernav}}}		{{{agah?gelemp3}}}
{{{agah?gelemp4 sernav}}}		{{{agah?gelemp4}}}
{{{agah?gelemp5 sernav}}}		{{{agah?gelemp5}}}
Gelhe
		{{{gelhe}}}
		{{{gelhe2}}}
		{{{gelhe3}}}
		{{{gelhe4}}}
		{{{gelhe5}}}
R?erd
		{{{r?erd}}}
		{{{r?erd2}}}
		{{{r?erd3}}}
		{{{r?erd4}}}
		{{{r?erd5}}}
D?rok ? b?yer
		{{{b?yer3}}}
		{{{b?yer4}}}
		{{{b?yer5}}}
		{{{b?yer6}}}
		{{{b?yer7}}}
		{{{b?yer8}}}
		{{{b?yer9}}}
		{{{b?yer10}}}
		{{{b?yer11}}}
		{{{b?yer12}}}
Serwer?
?mperator
27 b.z. – 17 p.z.		Augustus (yekem)
475 p.z. – 476		Romulus Augustulus (daw?n ê rojava)
1449 – 1453		Konstantinos XI Palaiologos (daw?n)
		{{{serokA5}}}
{{{sernav serokB}}}
		{{{serokB1}}}
		{{{serokB2}}}
		{{{serokB3}}}
		{{{serokB4}}}
		{{{serokB5}}}
{{{sernav serokC}}}
		{{{serokC1}}}
		{{{serokC2}}}
		{{{serokC3}}}
		{{{serokC4}}}
		{{{serokC5}}}
{{{sernav serokD}}}
		{{{serokD1}}}
		{{{serokD2}}}
		{{{serokD3}}}
		{{{serokD4}}}
		{{{serokD5}}}
{{{sernav serokE}}}
		{{{serokE1}}}
		{{{serokE2}}}
		{{{serokE3}}}
		{{{serokE4}}}
		{{{serokE5}}}
		{{{serokE6}}}
		{{{serokE7}}}
		{{{serokE8}}}
		{{{serokE9}}}
Kar?na qan?ndan?nê
	{{{perleman}}}
		{{{perleman1}}}
		{{{perleman2}}}
		{{{perleman3}}}
		{{{perleman4}}}
		{{{perleman5}}}
Ya berê Ya pa?ê Komara Romê ?mperatoriya Osman?

S?norên ?mperatoriya Romê di d?rokê de

?mperatoriya Romê (wek ?mperatoriya Romayê yan ?mperatoriya Rom? j? tê naskirin, bi latin?: Imperium Romanum) yek ji dewletên her? mezin ên di d?rokê de ye. Wê bi piran? bi paytexta Roma de, ji 6'em?n sedsala b.z. de heta sedsala 5'an serwer? ajot? b?. Dema serwer? ajot de li ?mperatoriyê gelek xelkan, zimanan ? olan serwer? ajot.

?mperator? dema ?mperator Trajan de gih??te s?norên xwe yên her? mezin ? li ser sê parzem?nan xakên xwe heb?n. Di wan demên rind de bi t?n? xakên li dor Deryaya Nav?n, Galya, bi piran? girava Br?tanya ? xakên dor Deryaya Re? bin serweriya ?mperatoriya Romê de b?n. Ew bi 5 900 000 km2 r?erda xwe ya wextekê ?mperatoriya her? mezin a ku di hatiye demazrandin.

Li ?mperatoriyê gelek ziman dihat axaftin j?, latin? zimanê ?mperatoriyê yê ferm? b?. Lat?n? ji pê Rom hilwa?iya re, demaka dirêj wek zimanakê zanist ma. Li zava rom?-katol?k de lat?n? heta sedsala 20'an wek zimanê peyxam dihat pejirandin. Li ser zanistiyên wek biyoloj? ? bij??k? lat?n? ?roj j? bandoreke mezin heye. Wek wê li ser dad ? te?eyê kargeriyên Ewropaya ?roj bandoreke mezin a s?stemên Romê heye.

Colosseum li Romê

Demazrandin ? Dema Komar?

Gor? Destana damezrandina bajarê Romayê mezringeha ?mperatoriya Romê ? bajarê Romê nêz? sala 750 b.z b?, lê ew ne vebir? ye. Di wê demê de dewletê bin bandora etruskan de b?. Dewlet di wê dema de wek Keyaniya Romayê tê nav kirin. Dema etruskan de key?tiyê li dor Romê tenê serwer? dajot.

?anda etruskan gelek bandor li Romê kiri b?n. Hejmarên xwe yên etruskan b?n ? heta wan alfabeya lat?n? peresandin alfabeya etruskan bikaran? b?n. Nêz? 500 b.z. de Rom li serweriya etruskan filit?. Di wan salan de gelê Romê keyê etruskan ê daw? Tark?n (Tarquin) li Romê mi?ext kirin ? karger? wergera komarê kirin. Ji pê re ?axa Komara Romê dest pê kir.

Li wê demê monar?iya Romê wiha b?: li dewletê du konsul her sal dihat hejmertin heb?n. Ser wan konsulan re senato heb? ? wê ew herdu konsulan dager dikirin. Li wan bêtir li karger?ye Aedilis (lat?n?: Aedilis), patr?s? ? preator j? karbedest b?n. Konsul demê pe??n ji patr?siyan tenê pêk dihat. Li ser?hildaneke ??nda plebeyan re j? va b?. Wê demê yek derba li For?ma Romê (Forum Romanum) pe?ervan, zanyar ? gel beraft?n dikirin.

Gelê Romê wiha par va di b?: li pe?engê, malbatên kevin ên Romê bi navê patr?s? (lat?n?: Patrician) he b?n. Lê, gel bi piran? ji plebeyan pêk dihat ? ewna nedikan?n teva pol?t?ka bin. Kole wek mal dihat d?tin ? ji azadb?nê bêtir tu mafan xwe tune b?n.

Pa? ?erê hundir ê gelan di Romê derket? b?, dor 150 salan ajot? b?, ??nda plebey di 367 b.z. de hatin bi patr?siyan re di polit?kayê de wek hev b?n.

Belavb?na Romê

Di 3'em?n sedsala b.z. de Romê dest bi belavb?na li ser xakên ?talyayê kir. Di 275 b.z Kartacayê, dewleteke li T?nisa ?roj, êr??a Romê kir ? navbera wan de ?erên P?n?k derketin.

Di vê ?erê P?n?k ê yekem (264–241 b.z.) de Rom bi Kartacayê va li ser parva kirina S?s?lya li hev hatin. Romê S?s?lya dest xwe xist. Lê ?end salan din Kartacayê di deryayê re êr??a Romê kir ? bin xist. Ji pê re Romê ji bo Kartacayê re ba? bikin komke?t? ?êkirin ? bi daw? Kartaca bin xistin ? S?c?lya li wan ??nda standin. S?cilya ? ji pê re j? Sard?nya ji dest Kartacayê de derbaza destên Romê b?n. Kartaca bi mebesta wê ya giravan ??nda dest xwe xin li Hispania (?roj, n?vgirava ?ber) key?tiyeke kolon? ?êkirin.

Di ?erê P?n?k ê duyem de (218–201 b.z.) keyê Kartacayê Hannibal (Han?bal) Rom bin xist. Hannibal ba??rê Galiyayê (?roj, Fransa) hel girt, ?iyayên Alpê derbaz kir ? êr??a ?talyayê kir. W? gelek artê?ên Romê tune kirin. Di ?erê Cannae (?erê Kaneyê, 216 b.z.) de Hannibal d?sa Rom bin xist, lê Rom bi t?n? dagir nekir. 204 b.z.an de Rom derbaza Afr?kayê b? ? li wir êr??a Hannibal kirin ? di 202 b.z. de Hannibal bin xistin. Kartacayê xakê xwe ya Afr?ka ? komke?tiyên xwe bi t?n? wunda kirin. Di wê demê de Romê Hispania j? dest xwe xist? b?.

Pa? serkeftinên hembera kartaciyan di ?erê P?n?k de Romê li bakura Deryaya Nav?n bi tenê serwer? dest xwe xist. Di wê demê ??nda Romê êd? Helena Yewnanistana ant?k j? doz dikir. Rom hembera seleukiyan j? serkeft? b?. Bi al?kariya bajarên Anatoliyayê j?, Romê 192 b.z.–188 b.z. de seleuk? bin xistin. Romê li wê serkeftina ??nda xakên anatol? bi piran? dest xwe xistin. Pa? makedon j? di 168 b.z. de bin xistin, Romê yek bi yek xakên Yewnanistanê dest xwe dixistin. Di 146 b.z. de Yewnanistan êd? bi t?n? hundira Romê b?. Di wê demê de Romê d?sa Kartacayê di ?erê Pun?k ê sêyem de di 150–146 b.z. de bin xistin.

?mperatoriya Romê de dema Trajan de (98 - 117)

Pergama (?roj, Bergama) di 133 b.z. de bi peymaneke hundira Romê b?. Di 64/63 b.z. seleuk? ed? bi t?n? hundira Romê b?n.

Cenga Hundir

Li Komara Romê di 2'em?n sedsala b.z. de li hundira Romê ?erê Gel derket. Plebey ji berê de ji bo rew?a abor? ? pol?t?k dilxwe? neb? b?n. Pa? birayên Tiberius Gracchus (T?berius Grakus) ? Gaius Gracchus (Gayus Grakus) hatin ku?tin ??nda li Romê plebeyan serhildan ? patr?siyan re ceng kirin. Ew cengê navbera gelê Romê de derket? b? di 91 b.z. de heta 89 b.z. dewam kir.

Li wê cengê ??nda di 60 b.z. de Triumv?rata pê??n ("Kergariya Sêkesan") hat sazkirin. Gor? wê dewlet bi wan sê kesan: Iulius Caesar, Gnaeus Pompeius Magnus ? Marcus Licinius Crassus dihat kergerand.

Caesar (Sezar) di 44 b.z. de hat ku?tin. Ji pê wê re d?sa cenga li hundir derket. Octavianus, pa?ê re Augustus het binavkirin (31 b.z,), bi Marcus Antonius ve, hevaniyên Caesar ku?tine, di ?erê F?l?p? de (42 b.z.) Brutus ? Cassius bin xistin. Pa? re Marcus Antonius ? Octavianus li ?erê Actium (?erê Aktiyumê) hatina hembera hev. Di wê cengê de Octavianus? hem Marcus Antonius, hem j? f?loya Kleopatrayê ya ku hatib? al?kariya w? ?ikandin.

Palmura

Dema ?mperatoriyê

S?norên ?mperatoriya Romê ya her? mezin ên di 116'an de.

Pa? Octavian li hundira dewletê ewley? pêkan? re senato ew wek "Augustus" (lat?n?, mirovê bilind) bi nav kir ? kire serokê Romê. Di dema Augustus de Imperium Romanum li dor Deryaya Nav?n bi t?n? serwer? dajot. D?sa di dema Augustus de peymana Romê (Pax Romana) hat kirin. Li ?mperatoriyê hejmertina nif?sê kir. Augustus ?andey? j? ti?tên mezin kirin. .

Li Augustus ??nda, dema Claudius de, Br?tanya j? hat hundira ?mperatoriyê kirin.

Trajan di 98an de derbaza texta Romê b?. Trajan ?mperatorê her? pê?? yê ku na ?tal? b? lê h?span? b?, ji ?tal?kaya Hispaniayê (?ro, Sevilla ye) b?. Dema ?mperatoriya Trajan de s?norên ?mperatoriyê heta Skotland, Port?gal ? Mezopotamyayê fireh b?b?n. Li Trajan ??nda 98an da heta 180an de ?mperatoriyê dema xweya her? rind dij?.

Di sedsala 3'an de êr??ên qomên germanan, ango ko?a qoman, wek alman ? got ? vandalan dest pê kir. Li rojhelata ?mperatoriyê j? hembera sasiyan re ?êren mezin dib?n.

Diokletian di 284'an de derbaza textê b? ? di dema xwe de karger? wek le?keran ? neferman kire du paran. W? tetrar?? (anku, kergariya ?ar?) Rom saz kir. Gor? wê du ?mperatorên bi navê Augustus du j? bi navê Caesar ?mperator? wek a rojhilat ? a rojava di du paran de kergar dikirin.

?mperator Romê feda dide

Konstant?nê Mezin li bavê xwe ??nda di 312'an de derbaza textê b?. W? heta 324 ji bo li ?mperatoriyê ewleyiyê peyda bike têko??n kir. Pa? w? serwer? li ser ?mperatoriyê peyda kir ??nda paytext bire Konstant?nopol?sê.

Di 375'an de pa? Valentiniyano I mir ??nda Gratiyano ? Valens derbaza textê b?b?n. Kengê Valens hembera cotan di ?erê Adrianapolisê de mir Gratiyano Têyodosiyo I wek ?mperatorê rojava da zan?n. Têyodosiyo di 394 bi tenê b? imperatorê Romê, lê ew salek ne??b? jiyan ji dest da. Di 395an de pa? Têyodosiyo I mir re ?mperator? êd? vebir? wek rojhilat ? rojava b? du paran: ?mperatoriya Romê ya Rojhilat, pi?tre dibe B?zans ? ?mperatoriya Romê ya Rojava. Di dema Têyodosiyo I de xiristiyan? b? ola ferm?. Li Têyodosiyo I ??nda lawên xwe Honorius li rojava, Arcadius j? li rojhilat derbaza textê b?n.

Rux?n li Rojhelat ? rab?n li Rojava

"Rom ji aliyê vandalan ve tê talankirin" (ev b?yer di sala 455'an de ?êb?ye)
Tabloyeke Heinrich Leutemann (sedsala 19-em)

Pa? hunan ji Asyaya Nav?n de berve Ewropayê ko? kirin re, vê li Ewropayê wek bandora dom?no kir ? qomên dinên wan deran yek bi yek berve rojava ? hundira Ewropayê ko? kirin. Pê gotan hembera hunan bin ketin re, ko? ? êr??a xakên Romê kirin. Di cenga Adrianopolisê de Rom hembera gotan bin ket ? pê re ?mperatoriya Romê ya Rojava gelek lawaz b?. Di nav?na sedsala 5'an de xakên Galya ? Hispaniayê bi piran? qomên germanan wek vandal, frank ? gotan ketin. Di wê demê de di 435 an de Afr?ka j? bi dest vandalan ket. Paytexta Rojava di wê demê de ji Milan de hat? b? birina Ravennayê. Di 410an de bajarê Romê bi dest v?z?gotan ket. Di 455an de j? bi dest vandalan ket.

?mperatoriya Romê ya Rojhilat roj bi roj keta bin bandora germanan. Di 476an de germanê Odoaker kire ?mperatorê Romê yê Rojhilat. Lê ?mperator? rojava Odoaker xwe wek nav?eyeke rojhilat did?t.

?mperatoriya Romê (zer) di sala 476

Di wê demê da xemg?niya ?mperatoriya Romê ya Rojava ji bo êr??ên germanan tune b?. Di ?mperatoriya Yustiniyano I (Justinian I) de, serdar? w? Belisar, s?norên B?zansê heta bi piran? Mexrib, ?talya ? Hispania fireh b?. B?zansê di wê wextê de li rojava bi sasaniyan re ceng dikirin. Di sedsala 7'an de ?mperator? cara pê?? ji aliyê sasaniyan ve hat dagirkirin. Lê, wan bi daw? di dema Herakliyo (Herakleios) de ewna bin xistin. Lê ji pê wan re j? êr??ên ereban dest pê kir.

Pa? dema Herakliyo de B?zans ??na zimanê lat?n? zimanê yewnan? kire zimanê ferm? ? di navê imperatoran da ??na imperium navê Basileus hat bikaran?n, ew ji Rom bi t?n? b?. Ew êd? na ?mperatoriya Romê ya Rojava, pa?pêk? bi paytexta Konstant?nopol?s B?zans b? ? heta nav?na sedsala 15'an serwer? ajot.

Dewletên Pêmavan

Li ?mperatoriya Romê ??nda hin dewletan xwe wek pêmavana Romê did?t. Wekok ?mperatoriya Romê ya P?roz xwe wek pêmavana ?mperatoriya Romê did?t. ?arên rusan j? xwe wek pêmavanê ?mperatoriya Romê ya Rojava did?t. Navê ?mperatorên Romê ya P?roz Qeyser ? navê ?mperatorên r?san ?ar ji navê ?mperatorên Romê Caesar de dihat.

Herwiha

• L?steya ?mperatorên Romê

?avkan?

• W?k?pediya Elman?

Girêdanên derve

• Projekt Imperium Romanum: Projeya ?mperatoriya Romê
• D?roka Romê ^{Girêdana ar??vê 2025-08-14 li ser Wayback Machine}